'Hoe meer gefocust je bent, hoe succesvoller je kunt zijn in wat je ook doet. En, omgekeerd, hoe meer afgeleid je bent hoe minder goed je zult zijn in wat je doet. Deze wetmatigheid gaat bij alles op: sport, school, carrière.’ - Bestsellerauteur Daniel Goleman[1]
Het vermogen om je aandacht goed te focussen is een belangrijke vaardigheid, niet alleen voor mensen die examen doen! Het gerenommeerde blad Time Magazine beschreef zelfs de kunst van het focussen van je aandacht als een van de belangrijkste vaardigheden die mensen nodig hebben om succesvol te zijn in de 21e eeuw. Maar waarom is dat? In dit artikelen onderzoeken we de superkracht van focussen
[1] Daniel Goleman is een bekende wetenschapper, auteur en de bedenker van de term Emotionele Intelligentie (EQ). Hij heeft ook een boek over focussen geschreven met de titel Focus.
Waarom kent focussen zo’n superpower?
Denk aan een prestatie in je leven waar je echt trots op bent. Of het nu goed piano spelen of voetballen is, het halen van een diploma of het hebben van een fijne vriendschap of relatie: het vereist allemaal langdurige aandacht en grote toewijding. Dit is waar de superpower van focussen om de hoek komt kijken.
Focussen stelt je in staat om beter richting te geven aan de tijd, aandacht en energie die je te besteden hebt. Er zijn immers talloze keuzemogelijkheden op een dag waar je ook je tijd, aandacht en energie aan kunt besteden. Door te focussen kun je beter je eigen koers varen en je op je prioriteiten richten. Daardoor word je minder door de druk van je omgeving, de waan van de dag en de vele afleidingen om je heen geleefd.
Als je goed in iets wilt worden is focussen ook een belangrijke vaardigheid. Het beheersen van een vak, techniek, hobby of activiteit vereist namelijk vele uren van aandachtige beoefening. Als je moeite hebt met focussen, krijgen je activiteiten vaak niet de aandacht die ze nodig hebben om er diepgang in te brengen of om er vaardiger in te worden. Laat staan om er meesterschap in bereiken.
Daarnaast presteren we over het algemeen beter wanneer we gefocust zijn. Een voetballer moet om optimaal te presteren honderd procent focussen op voetballen en een examenatleet op het studeren of examen doen. En niets anders dan dat. Al het andere is bijzaak en leidt je af van wat er echt belangrijk is. Door je aandacht op één taak te richten kun je veel diepere staten van concentratie bereiken en heb je minder last van afleidingen en bijzaken. Daardoor neem je scherper waar, maak je minder fouten en worden je ervaringen beter opgeslagen in je geheugen. Tevens functioneert je brein efficiënter als je maar één taak tegelijk uitvoert. Kortom, als je niet goed kunt focussen wordt het lastiger voor je om met je beste zelf te kunnen werken en de wereld te laten zien wat je werkelijk in huis hebt.
‘Ik denk dat het vooral in je hoofd zit - gefocust zijn, ervoor klaar zijn, kalm zijn in je denken. Ik denk dat dat een van de belangrijkste dingen is voor een voetballer.’ – Voetballer Erling Haaland
Tenslotte heeft focussen ook invloed op je geluk en stressniveaus. Onderzoek van de "geluksprofessor" van de Universiteit van Harvard, Daniel Gilbert, laat zien dat een afgeleide geest een ongelukkige geest is. Mensen dwalen gemiddeld 46,9% van de tijd af naar andere zaken dan waar ze mee bezig zijn en dat maakt hen ongelukkiger. Gilbert beweert dat het afgeleid zijn niet een gevolg is van ongelukkig zijn, maar eerder de oorzaak. Tevens kent focussen een ontspannende en rustgevende werking. Als je geest gefocust is gaat je aandacht minder uit naar stressvolle gedachten en ervaar je meer gevoelens van kalmte en ontspanning. Vandaar dat vele ontspanningstechnieken gebruik maken van een focus en concentratie element, zoals o.a. het focussen op je ademhaling, om je geest tot rust te brengen. Dit is vergelijkbaar met het luisteren naar muziek, sporten of andere activiteiten waarbij we ons gemakkelijk kunnen concentreren. Dergelijke activiteiten leiden de aandacht van je denken af en helpen je zodoende om je geest tot rust te brengen en om goed te kunnen ontspannen.
Soms is het beter om juist even niet te focussen
Er zijn ook situaties waar het beter is om je aandacht de vrije loop te laten en juist niet te focussen. Het is bijvoorbeeld onmogelijk om je oneindig lang op iets te concentreren. De meeste mensen kunnen maximaal 1 tot 1,5 uur in opperste staat van concentratie werken, terwijl de meeste jongeren soms al na 30-45 minuten concentratie hun aandacht verliezen. Om het focussen voor lange tijd op een dag vol te houden, heb je dus regelmatig pauzes nodig waarin je je aandacht volledig vrijlaat en niet op een andere activiteit of bezigheid richt.
Een tweede reden om af en toe niet te focussen is dat het de vrije loop laten van je aandacht een stimulerende werking heeft op je creativiteit, probleemoplossend vermogen en innovatief denken. Hoeveel mensen komen niet op goede ideeën onder de douche of tijdens een wandeling met de hond. Als je helemaal vast zit in een opgave of merkt dat je geen toegang hebt tot je creativiteit dan valt het dus aan te raden om jezelf even de ruimte te geven om te nietsen en te lummelen of om iets te gaan doen wat je ontspant.
Wat is het geheim van focussen?
Er zijn veel misvattingen over wat focussen precies inhoudt. Vaak denken mensen dat goed kunnen focussen betekent dat je je aandacht voor een lange tijd op één taak kunt richten. In werkelijkheid draait de kunst van focussen vooral om het goed kunnen omgaan met afleidingen. Afleidingen kunnen in jezelf zijn, zoals gedachten, gevoelens, emoties en fysieke ongemakken. Ze kunnen ook van buitenaf komen, zoals storende geluiden, inkomende berichten op je telefoon of afleidend gedrag van anderen. Wanneer je goed kunt focussen, kun je met beide soorten afleidingen heel goed omgaan en daardoor gedurende een langere tijd de juiste vorm van aandacht geven aan één activiteit of gebeurtenis.
‘Mensen denken dat focussen betekent dat je JA zegt tegen waarop je moet focussen. Maar dat is het totaal niet. Focussen gaat vooral over NEE zeggen tegen de honderden andere goede ideeën die er zijn.’ – Apple oprichter Steve Jobs
Het is daarbij belangrijk om te begrijpen dat we niet altijd aan afleidingen kunnen ontsnappen en dat het niet realistisch is om te verwachten dat we altijd kunnen focussen. Het is normaal om regelmatig afgeleid te worden en het is vooral belangrijk handiger te worden in het beter leren omgaan met afleidingen in jezelf en om je heen. Als je je daarin weet te verbeteren word je mentaal sterker en neemt je focus- en concentratiekracht toe. Voor toptennisser Djokovic was dit inzicht, dat focussen vooral gaat over het managen van de afleidingen die een optimale concentratie verstoren, de belangrijkste mentale les die hij ooit gekregen heeft. Dit vertelde hij in meerdere interviews. Je hoeft focussen dus niet op kracht hoeft af te dwingen of proberen te controleren. Het is belangrijk dat je handiger wordt in het omgaan met afleidingen. In jezelf en om je heen.
Hoe kom je in een goede focus en concentratie?
Het is belangrijk om je te beseffen dat het vaak acht tot twaalf minuten duurt voordat je een optimale focus en concentratie bereikt. Trek daarom geen vroegtijdige conclusies als het je in het begin nog niet zo goed lijkt af te gaan. Waak er voor dat je de opbouw van een goede concentratie niet verstoort door tussendoor ook je aandacht te geven aan andere taken of bezigheden. Telkens wanneer je aandacht wordt afgeleid, kost het namelijk even tijd om weer terug te keren naar de vorm van concentratie die je had voordat je aandacht afdwaalde. Als je de hoogste staat van focus en concentratie ervaart zit je er helemaal in. Na verloop van tijd merk je dat je aandacht- en concentratieboog weer over is en dat het focussen en concentreren van je aandacht je moeizamer begint af te gaan. Het wordt dan tijd om even te pauzeren. Voor de meeste mensen is een pauze van vijf tot vijftien minuten genoeg om daarna de draad weer op te kunnen pakken.
Tip! Volgens de bekende neurowetenschapper Andrew Huberman is een goede manier om een optimale focus en concentratie te activeren vlak voordat je begint gedurende 1-3 minuten naar een punt op een muur voor je te kijken met een softe blik. Knipperen met je ogen mag en iedere keer als je focust verliest breng deze terug. In de Examenatleet app kun je deze oefening vinden onder de naam Korte Focus Meditatie.
Zo wordt focussen veel gemakkelijker
Is focussen te trainen? Yes! Volgens wetenschappers mag je de vaardigheid van het goed kunnen focussen van je aandacht zien als een ‘mentale spiergroep’, die je net als alle andere spiergroepen in je lichaam kunt trainen. De eenvoudigste manier om dit te doen is uren te maken in het werken met een gefocuste aandacht. Bijvoorbeeld door bewust met een goede aandacht en concentratie te gaan leren en daar je hoogste prioriteit van te maken. Of door met je volle aandacht geconcentreerd te zijn tijdens het beoefenen van hobby’s als pianospelen, sporten, het lezen van een boek of bij het doen van klusjes. Herstel tijdens deze activiteit steeds bewust je focus als je aandacht van de activiteit is afgedwaald.
Een andere goede manier om je focusvaardigheden te trainen is om regelmatige te mediteren. Studies laten zien dat mediteren je concentratievermogen kan verbeteren. Tijdens het mediteren oefen je met het omgaan met afleidingen en het sturen en herstellen van je aandacht. Bovendien wordt focussen veel gemakkelijker als je geest rustig en kalm is. Je kunt jezelf daarbij ondersteunen door de oefeningen en trainingsprogramma’s uit de Examenatleet app hiervoor te gebruiken
Het als een laserstraal kunnen focussen van je aandacht is niet alleen een kwestie van aanleg en veel oefenen. Het zal je ook veel gemakkelijker afgaan als je bewust de ideale focus-omstandigheden creëert of opzoekt. Lees het artikel "De 10 beste tips: zo wordt focussen en concentreren veel gemakkelijker" om te leren je hoe dit precies te doen.
